نمونه اقتصاد اسلامی دروغ ِ تکثّرگرایی به بهانه غزّه خانه داری یا نداری اتحادیه مستقل خبرنگاران

[بیشتر]

حلقه میانی چیست؟ فقه هوش مصنوعی فهرست فصوص و فتوحات ما چند روح داریم؟ چه شود؟

[بیشتر]

• موانع طراحی حکومت
• داستان ِ بانکدار
• روش محاسبه سود وام بانکی
• مسأله شناخت
• تأمین امام جماعت
• اصول تربیت فرزند
• انرژی‌های غیرهمسو
• مسیر مرجعیّت
• خانواده؛ دشمن کاپیتالیسم
• هویّت ِ بورس
• عشق و فقه
• نواقص العقول
• من؛ مسئول
• فهم غلط از استخاره
• درمان ِ سازمان ِ تنبل
• تحولات اقتصاد کلان
• اولین نرم‌افزار من
• انقلاب در ساختارها
• پول در بانک
• سازمان جبهه
• آسیب فعالیت فرهنگی
• سامانه خانواده
• چرا تعدّد زوجات نه
• هدف ِ ازدواج
• چه کنیم؟
• سبک زندگی
• نسبت عقل و دین
• حل مشکل جبر و اختیار
• پارادوکس طلبه برنامه نویس
• سفرنامه خاورمیانه

[بیشتر]

دبیرستان سرای ایرانی ایده پرتقالی اگر خواننده بازگردد رأی ِ مخفی دستاورد تحصیلی

[بیشتر]

افراط در عقل‏گرایی
چندی نگذشت که عقلانیّت مندرج در علم اصول فقه به اوج خود رسید و از حدّ مفید فراتر رفته و استفاده از حدیث در اجتهاد را با دشواری مواجه کرد.
تا پیش از علاّمه حلّی، فقها اخبار و احادیث را به دو دسته قوی و ضعیف تقسیم می‏کردند. اما علاّمه حلّی این دسته‏بندی را علاوه بر توسعه و رساندن به چهار قسم؛ صحیح، حَسن، موثق و ضعیف، به جای خود «خبر» بر «سند» آن متمرکز نمود. او این شیوه را از استاد خود احمد بن طاووس اخذ کرده است. احمد بن طاووس نخستین عالم شیعی بود که موضوعیت در صحت اخبار را به سند آن‏ها داد و به جای تقسیم خود اخبار، تقسیم اَسناد را رسم کرد.
شیوه‏‌ای که علاّمه حلّی در فقه شیعه رواج داد، اگر چه در قدم‏های اول مشکلی ایجاد نکرد، اما به مرور زمان آسیب‏هایی را در رجوع به احادیث و اخبار پدید آورد. حجم زیادی از اخبار به دلیل قراین و منابعی که در کتب داشتند مورد اعتماد و عمل قدما بودند، لکن در این منهج از دایره حجیّت خارج و غیرقابل اعتماد می‏شدند.
ظرفیتی که علاّمه با تغییر موضوع از «خبر» به «سند» در بررسی حجیّت ایجاد کرد، جریان جدیدی را در فقه شیعه پدید آورد. مقدّس اردبیلی نیز همین شیوه «وثوق مخبری» را مبنای حجیّت خبر قرار داده و در نهایت یک قرن بعد از علاّمه حلّی، شاگردان محقق اردبیلی؛ صاحب معالم فرزند شهید ثانی و صاحب مدارک نوه شهید ثانی، با محدود کردن شرایط راوی، بخش زیادی از روایات را از منبع فقه خارج ساخته، احادیث معتبر را به یک صدم بلکه کمتر کاهش دادند و با این کار، اجتهاد را با دشواری‏های زیادی روبه‏رو کردند. تا جایی که صاحب معالم رسماً «احراز عدالت مخبر» را به جای «وثوق به مخبر»‏ دلیل بر حجیّت خبر قرار می‏دهد.
در این دوره است که نیاز به «اصول عملیه» بیشتر از گذشته خود را نشان می‏دهد. زیرا حکمی که از طریق سند قابل دستیابی نباشد، راهی جز رجوع به استصحاب و برائت باقی نمی‏گذارد.

پس‏زدگی عقل‏گرایی
این تفکر افراطی زمینه‏ساز بروز و ظهور مکتب جدیدی در فقه شیعه شد. جامعه نیازهایی داشت که با این شیوه انقباضی از تفقه تأمین نمی‏شد. ملاامین استرآبادی شاگرد صاحب مدارک و صاحب معالم که اتفاقاً اجازه اجتهاد از هر دوی این اساتید داشت، جریانی را آغاز کرد که در نتیجه آن طیف وسیعی از فقهای شیعه کتاب‏های اصولی را کنار گذاشته و به اخباری‏گری روی آوردند. او نسبت به کاربرد اصطلاحات «ظنّ» و «اجتهاد» و «تفسیر» در فقه شیعه اعتراضات شدیدی نمود.
این مکتب قریب به صد سال بر حوزه‏های علمیه شیعه سایه انداخت، به نحوی که اجتهاد حرام دانسته شده، اجماع و عقل حجّت نبوده، به ظاهر سنّت اکتفا می‏شد. کتاب نیز تنها با تفسیر اهل بیت (ع) می‏توانست منبع قرار بگیرد.
در این دوره، مجموعه‏نگاری احادیث بیشتر انجام می‏شد. با محور قرار گرفتن روایات، نیاز به جمع کردن آن‏ها ضرورت می‏یافت. این تحوّل نیز مرحله‏ای از تاریخ فقاهت را پدید آورد که به حفظ گنجینه‏های فقه شیعه منتهی شد.

تعدیل در عقل‏گرایی
علاّمه بهبهانی معتقد است افراطی‏گری‏هایی که برخی اصولی‏ها انجام دادند زمینه بروز اخباری‏گری را فراهم کرد. وی در فوائد می‏نویسد: «بدان که پس از صاحب معالم و صاحب مدارک شایع شد که اخبار معتبر ما را که قدمای فقیهان و بلکه متأخران آنان، آن‏ها را معتبر می‏دانستند به این سبب که جز توثیق و کمی از اسباب حُسن را معتبر نمی‏دانند رد می‏کردند و به همین دلیل وضعیت فقه و فتاوای آنان مختل گردید و غالب مسائل فقهی را ثابت نمی‏دانستند و آن درست نیست. زیرا اسباب شناسایی ظنّی بسیار زیاد است و ظنّ قوی از آن‏ها بدون هیچ تردیدی به دست می‏آید».
وحید بهبهانی به دلیل آشنایی دو سویه؛ هم با اصولیون و هم اخباریون، این فرصت را داشت تا وضعیت حجیّت خبر را اصلاح کرده و با تأکید بر وثوق خبری به جای وثوق مخبری و اصلاح برداشت‏های نادرست از اصطلاحات اصولی، فقه شیعه را به دوران پیش از شهید ثانی باز گرداند، به همان مکتب شیخ طوسی که نگاهی اثباتی به روایات و اجتهاد و تفقه در آن‏ها داشت. این قیام بهبهانی زمانی روی داد که تنگ‏نظری‏های اخباری‏گری، یافتن تکلیف را برای مکلفین سخت کرده بود و بسیاری از پرسش‏های شرعی بدون پاسخ می‏ماندند.
علاّمه بحرالعلوم، شیخ جعفر کاشف‏الغطاء، ملامهدی نراقی، میرزای قمی صاحب قوانین، صاحب جواهر و صاحب حاشیه برخی از شاگردان وحید بهبهانی بودند که راه او را ادامه دادند.


[ادامه دارد...]

دوشنبه 103 آذر 5

امروز:  بازدید

دیروز:  بازدید

کل:  بازدید